با کودک نافرمان چگونه رفتار کنیم؟
پدر و مادری کردن حتی زمانیکه مشکل خاصی هم وجود ندارد کار سختی است، ولی زمانیکه یکی از کودکان تعمدا بدرفتاری می کند، معضلات چند برابر می شوند؛ بنابراین باید انتخاب کنید که چطور انرژی تان را هوشمندانه صرف کنید.
تربیت کودک نافرمان کار سختی است اما غیرممکن نیست. کودکان معمولی به راحتی دربرابر صحبت بزرگترها تسلیم میشوند و قابل کنترل به وسیله والدین هستند اما کودک نافرمانی را در نظر بگیرید که پس از یک خرابکاری وحشتناک زمانی که شما با عصبانیت در حال سرزنش او هستید و انتظار دارید مقداری پشیمانی در او ببینید شاهد چشمانی هستید که بسیار از کرده خود راضی و خشنود است و با جسارت تمام به شما زل است و این تنها یکی از سختی های تربیت کودک نافرمان است.
برخی والدین به دلیل عدم آگاهی از نحوه تربیت بچه نافرمان دست به تنبیه های دشوار تری می زند و همواره حلقه ازادی بچه را با قوانین سخت گیرانه تر تنگ می کنند بی آنکه بداند این شیوه کار را بدتر می کند.
روش های برخورد با کودک نافرمان
روش های برخورد با کودک نافرمان نیز به ظاهر ساده است اما نکته مهم در این روش ها نحوه بکار گیری آنها می باشد زیرا لازم است هنگامی که کودکتان حسابی شما را کلافه کرده است آرامش خود را حفظ کنید و روش های برخورد با کودک نافرمان را به یاد بیاورید. از جمله مهم ترین شیوه های پیشنهادی در برخورد با کودکان نافرمان میتوان به موارد زیر اشاره نمود :
به فرزندتان بگویید از وی چه می خواهید
بنا بر گفته ی اُکول اسمیت، از بزرگ ترین اشتباه هایی که والدین مرتکب میشوند ، عرضه ی دستورات منفی است، مانند این که« ندو!» یا« به فلان چیز دست نزن!» درباره ی جمله ی اول، از آنجایی که کودکان مهارت استدلال منطقی ضعیفی دارند، برای شان واضح نیست که به جای« ندویدن»، چه کاری باید انجام دهند. وی می نویسد:« چنانچه او ندود، پس چه کاری باید انجام دهد؟ باید ورجه وورجه کند؟ بپرد؟ لی لی برود؟ بخزد؟ پرواز کند؟ بی حرکت بایستد؟» درباره ی جمله ی دوم، باز هم کم بود دلیل منطقی در بچه ها نقش مهمی ایفا می کند، آن ها کنترل ضعیفی روی انگیزه خویش از انجام کارها دارند.
اُکول اسمیت پیشنهاد می دهد در عوض از جملات دستوری مثبت استفاده کنید:« لطفا راه برو!» و« لطفا دست هات رو کنارت نگه دار!» نمونه های دیگر عبارت اند از:
به جای بیان کردن« خواهرت رو نزن!» بگویید:« لطفا دست های مهربان داشته باش.»
به جای« توپ رو پرت نکن!» بگویید:« لطفا توپ رو توی دستت نگه دار.»
بازی بهترین راه ارتباطی کودک و والدین است
یکی از مسایل دیگر در این زمینه این است که شما علاقه مندی های کودک را برای خویش به صورت یک فهرست درآورید شما میتوانید از آن علاقه مندی ها برای تشویق رفتار و شکلدهی رفتار در کودک استفاده کنید.
به طور نمونه به او می گویید پس از آنکه که کتاب هایت را منظم کردی می توانی بروی بازی کنی این بازی میتواند در محیط خانه با یک اسباب بازی باشد و یا میتواند خارج از خانه با دوستان باشد.
با توجه به علاقه مندی کودک او را تشویق تقویت کنید
یعنی کار خوبی که انجام گردیده است با فعالیتی که کودک علاقمند است همراه شود این سبب می شود که رفتار هم در او سریعتر تقویت شود و شکل بگیرد ولی توجه داشته باشید سیستم تقویت نباید به باج گیری در کودک تقویت شود.
عاطفی برخورد نکنید
وقتی فرزندتان از موضوع دفاعی برخورد می کند شما به آسانی به صورت عاطفی با قضیه برخورد می کنید. هنگامی که آنها ناراحت هستند، شما نیز ناراحت می شوید و گاهی وقت ها معلمان و بزرگترهای دیگر هم ناراحت می شوند. برعکس این کار، بیایید به موضوعی که وجود دارد تمرکز کنید. با آنچه فرزندتان می گوید یا می کند به صورت فردی برخورد نکنید. به عنوان مثال هنگامی که فرزندتان از نوشتن مشق زیاد ناراحت است با او هم دلی کنید و بگویید “درک می کنم نوشتنش مشکل است اما به عنوان دانش آموز وظیفه ات انجام دادن تکالیف است. می توانی قدری استراحت کنی و بعد ادامه بدهی.” ولی نباید به خودتان اجازه بدهید که معلمش را زیر سوال ببرید بلکه باید احترام معلمش را در همه حال حفظ کنید.
به کودکتان یاد بدهید که فکر کند
کودکانی که از منابع قدرت نافرمانی می کنند اغلب نسبت به بزرگترها و قوانین واکنش نشان می دهند تا این که آگاهانه کاری را انجام دهند. آن ها وقتی را صرف نمی کنند که به کارهایشان فکر کنند. آن ها فکر نمی کنند به این که کاری که انجام میدهند امکان دارد تبعات و پیامدهایی داشته باشد.
هرگز برای کودکتان خیلی زود نیست که به او یاد بدهید چطور وضعیت را ارزیابی کند. یک وقت ممکن است چنین چیزی بگوید:“نمی خواهم برای امتحان بروم”، شما به جای اینکه ادامه ی حرفش را به لحاظ عاطفی بگیرید( که برای والدین طبیعی است)، از او سوال کنید:“اگر مطالعه نکنی ممکن است چه اتفاقی بیفتد؟” چنانچه او بگوید:“هیچ اتفاقی نمی افتد”، تلاش کنید ارامش خویش را حفظ کنید و به جای ورود در بحث و جدلش، باز به سوالات خویش ادامه دهید. شما امکان دارد سوال کنید:“آیا با مطالعه نکردنت امکانش هست که نمره ی کمتری بگیری یا حتی در امتحان یا کلاس نتیجه ات غیر قابل قبول شود؟”
نکته ای که در پرسیدن سوالات هست، جر و بحث کردن نیست بلکه یاددادن به کودک است که به جای واکنش نشان دادن ، فکر کند.
جنگ هایتان را انتخاب کنید
پدر و مادری کردن حتی زمانیکه مشکل خاصی هم وجود ندارد کار سختی است، ولی زمانیکه یکی از کودکان تعمدا بدرفتاری می کند، معضلات چند برابر می شوند؛ بنابراین باید انتخاب کنید که چطور انرژی تان را هوشمندانه صرف کنید. به عنوان مثال اگر فرزند نوجوان شما دوست دارد شلواری بپوشد که برایش خیلی بزرگ است، ولی مُد است، فکر می کنید آیا حقیقتا لازم است روزتان را صرفا بخاطر انتخاب بد وی، با جروبحث و بدخلقی آغاز کنید؟
از طرفی دیگر، اگر فرزندتان به شما بگوید دیگر نمی خواهد به مدرسه برود، زیرا درس خواندن را دوست ندارد، این دقیقا زمانی است که باید بگویید:« دیگه این حرفو نشنوم!». خودتان سبُک و سنگین کنید و ببینید چه زمان هایی بهتر است بلیط های تان را خرج کنید. در واقع باید بیشتر وقت ها انعطاف به خرج بدهید تا چنانچه احتیاج داشتید اعمال قدرت کنید، موفق بشوید. یکی از مهم ترین چیز هایی که باید از یاد نبرید این است که شما نمی توانید فرزندتان را تغییر دهید مگر این که اول نگاه خودتان را تغییر بدهید.
قدرت تان را حفظ کنید
وقتی وارد بحث و جدالی با فرزندتان می شوید، تنها کاری که می کنید این است که قدرت بیشتری در این حالت به او می دهید. در واقع ، فرزند شما این چنین برداشت می کند که این قدرت را دارد که با شما در بیفتد، در نتیجه رفتارهایش ستیزه جویانه تر هم خواهد شد.
این بار که کودک تان سعی کرد شما را وارد جنگ قدرت در مورد چیزی کند فقط بگویید:« اگر فلان کار را کردی، در مورد اتفاقی که افتاده صحبت خواهیم کرد، دیگر نمی خواهم در این مورد چیزی بشنوم!» و اتاق را ترک کنید. وقتی آن مکان را ترک می کنید، تمام قدرت را با خودتان از آنجا بیرون می برید. این را بدانید که هر چه بیشتر وارد بحث و مشاجره با فرزندتان شوید، اختیار و کنترل بیشتری به او می دهید.
وقت های منظمی را برای گفتگو با فرزندتان تعیین کنید
زمان هایی که شرایط طبیعی و ارام است و هیچ جنگ و جدالی بین شما و فرزندتان در جریان نیست، کنار فرزندتان بنشینید و به او نشان دهید که وظیفه ی خود را به عنوان پدر یا مادر بسیار جدی می گیرید و قصدتان، محافظت از او و کمک به پرورش سالم اوست جوری که در آینده شخصی مسوول، کارامد، متکی به نفس و شاد و موفق باشد و بتواند از زندگی اش لذت ببرد.
به او یادآوری کنید که خانواده ی شما قوانین و ارزش هایی دارد که همه برای این که او آینده ای روشن داشته باشد الزامی اند و قرار نیست کسی او را آزار بدهد تا وقتی بزرگ شد دچار اندوه و حسرت بشود. میتوانید یک روز در هفته را برای یک گفت وگوی صمیمی با فرزندتان برقرار کنید و به آن پایبند بمانید.